CZYM JEST OBSERWATORIUM ŻYWEJ KULTURY-SIEĆ BADAWCZA

www.ozkultura.pl   to PORTAL WIEDZY o  kulturze  współczesnej,  głównie polskiej,  o jej przeszłości, kontekstach i związkach z kulturą europejską i światową. Powstał z inspiracji Przemysława Zielińskiego i Joanny Szwajcowskiej, a mógł się zacząć rozwijać dzięki życzliwemu wsparciu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego - Bohdana Zdrojewskiego. 

Portal jest prowadzony przez Fundację Obserwatorium Żywej Kultury i współtworzony przez Sieć Badawczą składającą się ze współpracujących ze sobą Zespołów Merytorycznych (zwanych Węzłami gdy Zespoły mają oparcie instytucjonalne oraz Pętelkami - gdy tworzą je pojedyncze osoby) a także  Partnerów naszych projektów. Zakładaliśmy, że docelowo  Sieć będzie się składać z co najmniej 16 Węzłów Regionalnych i  z innych współdziałających podmiotów. Praktyka pokazała jednak, że o wiele mocniejsza, bardziej niezależna i trwalsza jest Sieć złożona z Pętelek niż z Węzłów.

Portal wiedzy składa się z kilku części krótko scharakteryzowanych poniżej - wedle ich ważności w projekcie. 

1) REPOZYTORIUM DANYCH I WSKAŹNIKÓW STANU KULTURY -  w pierwotnej postaci było umieszczone na mojapolis.pl i zagnieżdżone (oraz tworzone) u nas. Do 2015 roku była to jedna z dwóch głównych części portalu. Po zakończeniu działalności Mojej Polis musimy przebudować repozytorium, którego główną zaletą ma być sposób uporządkowania danych wg jasnych i wygodnych dla Użytkowników kryteriów.  Repozytorium  zawiera obszerne zbiory dostępnych danych o kulturze i jej kontekstach w przekrojach wg województw,  powiatów i gmin (od roku 1999). Są one corocznie  uzupełniane i poszerzane. Po opracowaniu formuły udostępniania nowa wersja repozytorium zostanie otwarta dla Użytkowników.

2) WIELOŹRÓDŁOWY SŁOWNIK KULTURY - druga główna, oparta na oryginalnym autorskim pomyśle, część portalu; Słownik jest tworzony po to by pomóc PT Użytkownikom prawidłowo rozumieć sens zgromadzonych danych i poszerzać wiedzę.

3) GEOPORTAL GIS-KULTURA - powstał w 2016 roku jako narzędzie  analiz i wizualizacji danych infrastrukturalnych. Może m.in. służyć badaniom dostępności kultury.

4) TEKSTY OŻK -  publikujemy tu (na licencjach CC) METODOLOGIĘ wytworzoną przez Sieć Badawczą  oraz przedstawiamy raporty, ekspertyzy i ważne teksty napisane przez członków  Zespołów Merytorycznych.

5) PEŁNE OPISY WSKAŹNIKÓW -  to zbiór komentarzy do danych i wskaźników; zawiera  mini-raporty opisujące  zbierane i wytwarzane dane. Pokazujemy tu  jak można interpretować dane i wskaźniki.

6) PRAWO KULTURY - to strona  porządkująca wiedzę prawną na temat zagadnień związanych z kulturą, w tym: przepisy, rozporządzenia, ustawy itd. Zbiór aktualizowanych linków uzupełniliśmy o tekst wyjaśniający znaczenie najważniejszych pojęć.

7) BIBLIOTEKA OŻK-SB - tworzona jest w dwóch wersjach: elektronicznej i "papierowej"; polecamy zwłaszcza wersję elektroniczną, która dzięki wyszukiwarce pomaga odnaleźć teksty teoretyczne, metodologiczne  bądź wyniki badań w wolnym dostępie; wersja papierowa to  rodzaj katalogu bibliotecznego z adresami bibliograficznymi polecanych przez nas książek i artykułów.

7a) BIBLIOTEKA PRAC NA STOPIEŃ - projekt realizowany od 2015 roku mający zobrazować stan badań żywej kultury w pracach licencjackich, magisterskich, doktorskich i habilitacyjnych realizowanych na polskich uczelniach.

8) LISTA EKSPERTÓW polecanych przez OŻK-SB - ma pomagać w  poszukiwaniach specjalistów do realizacji projektów dotyczących kultury, w tym sporządzania diagnoz, ekspertyz i ewaluacji oraz pomocy w realizacji badań.  Staraliśmy się czytelnie uporządkować listę wg województw i kompetencji  poszczególnych Ekspertów. UWAGA: strona ma wyłącznie wartość informacyjną - nie możemy, niestety, brać odpowiedzialności za to, iż konkretny ekspert, do którego się Państwo zwrócicie, będzie miał czas i możliwości udzielenia pomocy.

9) PODSTRONY WĘZŁÓW REGIONALNYCH - każdy  Węzeł Regionalny naszej Sieci Badawczej ma swoją podstronę zorganizowaną w sposób powtarzającyw skali wojewódzkiej układ całego portalu; są to już - niestety - dane historyczne.

Pozostałe części informują pokrótce:

10) CO BADAMY -  czyli czym jest koncepcja żywej kultury.

11) JAK BADAMY - czyli o przyjętej perspektywie metodologicznej, sposobach i metodach naszej pracy.

12) PROJEKTY -  tu mieszczą się opisy realizowanych w kolejnych latach projektów.

13) PARTNERZY - podstrona o Partnerach, którzy pomagali/pomagają nam prowadzić portal i realizowali/realizują z nami poszczególne projekty.

14) KONTAKT -   zawiera najważniejsze dane adresowe i informacje jak się z nami kontaktować.

15) SIEĆ BADAWCZA - przedstawia składy osobowe poszczególnych Zespołów Merytorycznych.

16) DOKUMENTY - podstrona ze sprawozdaniami FOŻK-SB.

PARĘ FAKTÓW Z HISTORII FOŻK-SB

ROK 2009

Pomysł na stworzenie Obserwatorium Kultury narodził się w Departamencie Strategii i Analiz Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w 2009 roku. Był wynikiem rozmów Przemysława Zielińskiego i Joanny Szwajcowskiej z kierownikiem Zakładu Metod Badania Kultury Instytutu Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego – dr hab., prof. UW Barbarą Fatygą i jej współpracownikami: dr Albertem Hupą, dr Magdaleną Dudkiewicz, dr Markiem Kłosińskim oraz doktorantką - mgr Katarzyną Kalinowską. Bardzo szybko powstał zarys koncepcji oraz pojawili się nasi główni partnerzy: twórcy systemu Moja Polis – Kuba Wygnański i Jan Herbst ze Stowarzyszenia Klon/Jawor.

LATA 2010-2012

W latach 2010-2012 organizacyjnym partnerem projektu było Narodowe Centrum Kultury; tu nieocenioną pomoc otrzymywaliśmy od Pani Anny Ciecierskiej. W tym okresie skonkretyzowały się nie tylko pomysły jak badać kulturę współczesną, ale i jak ją przedstawiać w portalu Obserwatorium Żywej Kultury. Pojawiło się „drugie serce” naszego systemu wiedzy, czyli Wieloźródłowy Słownik Kultury (pomysł autorstwa Barbary Fatygi). Postanowiliśmy też stworzyć Bibliotekę OŻK i Listę Polecanych Ekspertów oraz Sieć Badawczą. Cały czas zmieniał się Zespół i powiększało się grono naszych Sojuszników. Do Zespołu dołączyli na dłużej: mgr Ludwika Malarska z Wrocławia, mgr Bogna Kietlińska, mgr Eliza Gryszko, mgr Paweł Misiak, dr Paweł Tomanek, dr Mariusz Piotrowski i mgr Piotr Michalski. (por.: obecny skład Zespołu tzw. Węzła Centralnego). OŻK współpracowało też z Departamentem Mecenatu Państwa MKiDN – dużą życzliwość i wsparcie okazywała nam Dyrektor DMP – Pani dr Zina Jarmoszuk. Zainteresowanie projektem wielokrotnie sygnalizował Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego – Pan Bogdan Zdrojewski. Niestety, w 2012 roku działający system OŻK, zaprezentowany w 12 stycznia w całej okazałości  Ministrowi Kultury i około 300 uczestnikom seminarium "Kultura i Rozwój" w Collegium Civitas, uległ zniszczeniu, po dwóch kolejnych poważnym awariach serwera NCK (w kwietniu i w czerwcu), w wyniku których znikło 3/4 umieszczonych tam treści. Projekt w okrojonej wersji został  zarchiwizowany.

LATA 2012-2013

Po zakończeniu współpracy z NCK na przełomie lat 2012/2013 dawny Zespół Merytoryczny OŻK założył Fundację Obserwatorium Żywej Kultury – Sieć Badawczą i postanowił odbudować projekt w nowej formule, właśnie jako sieć skupiającą badaczy kultury. Jako pierwsi dołączyli do nas Partnerzy z Olsztyna – samorządowa instytucja kultury Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych, następnie Instytut Kultury Miejskiej z Gdańska i Fundacja SocLab z Białegostoku. Od roku 2013 zatem pisząc MY mamy najczęściej na myśli  Sieć Badawczą, która docelowo ma się składać z 16 podmiotów wojewódzkich (tzw. Węzłów Regionalnych), Węzła Centralnego (czyli pierwszego Zespołu Merytorycznego OŻK) oraz z innych partnerów. Jako Fundacja OŻK-SB zawarliśmy w 2013 roku nowe porozumienie o współpracy ze Stowarzyszeniem Klon/Jawor (eo ipso i z Moją Polis) oraz porozumienie o współpracy z Fundacją Orange, która  na początku naszej działalności życzliwie nas wsparła, również finansowo. Warto wspomnieć, że mimo opisanych trudności w roku 2012 nie zaprzestaliśmy pracy badawczej. W różnych konfiguracjach zrealizowaliśmy  3 duże projekty (poświęcone: kulturze ludowej, młodzieży wiejskiej i pracownikom socjalnym oraz zdiagnozowaniu stanu kultury na Warmii i Mazurach). Podczas regularnych spotkań seminaryjnych podtrzymaliśmy też tempo prac  badawczych nad projektami "Mapa Wiedzy i Niewiedzy" oraz "Kalendarz Kultury".  Jako Sieć złożyliśmy w 2012 roku wniosek do konkursu grantowego w MKiDN i otrzymaliśmy dotację na dalszą działalność mającą na celu uruchomienie niniejszego portalu i rozwój gromadzonych w nim zasobów wiedzy (tym razem nie tylko ogólnopolskich, ale i regionalnych). Drugi grant otrzymaliśmy jako Fundacja - na stworzenie narzędzi do autoewaluacji programów dofinansowywania kultury.

 ROK 2014

W tym roku kontynuowaliśmy projekt budowy  portalu i Sieci oraz  projekt autoewaluacji  Programów Ministra. W maju  br.  zakończyliśmy realizację projektu z Muzeum Tatrzańskim i Fundacją "Zakopiańczycy. W poszukiwaniu tożsamości" polegającego na zorganizowaniu konferencji  badaczy akademickich, twórców, działaczy i samorządowców, a poświęconej  problematyce współczesnej kultury ludowej i połączonej z promocją książki pod red. Barbary Fatygi i Ryszarda Michalskiego pt. "Kultura ludowa: teorie, praktyki, polityki". (Konferencja - sądząc z głosów Uczestników - udała się nad wyraz).  Rozpoczęliśmy też realizację projektu "GIS-kultura", który koordynował dr Mariusz Piotrowski we współpracy z zespołem prof. Roberta Olszewskiego z Politechniki Warszawskiej i Fundacją ePaństwo,  a dotyczącego infrastruktury żywej kultury. Jest to kolejny grant Ministerstwa Kultury, który realizowaliśmy w latach 2014-2016. 

ROK 2015

Realizowaliśmy projekt GIS-kultura oraz 2-letni projekt, finansowany przez MKiDN, opisujący wpływ diagnoz i badań na życie kulturalne w 48 celowo dobranych gminach. Ponadto rozpoczęliśmy opracowywanie bazy  tzw. prac na stopień (od licencjatów do habilitacji). Zakończyliśmy współpracę z Moją Polis z powodu zamknięcia ich projektu.

ROK 2016

Zakończyliśmy oba kolejne projekty z grantów MKiDN. Zrealizowaliśmy także badanie dla Instytutu Teatralnego "Bilet za 400 groszy", w którym wzięło udział 70 badaczy z głównych ośrodków akademickich w Polsce oraz obszerne badanie publiczności i funkcjonowania Starego Teatru im. Heleny Modrzejewskiej. Wyniki pierwszego badania 2-krotnie prezentowaliśmy publicznie w Instytucie Teatralnym.

ROK 2017

Zrealizowaliśmy badanie uwarunkowań kultury organizacyjnej dla firmy wchodzącej w skład Grupy Kapitałowej Elektrotim S.A. Wyniki zaprezentowaliśmy Radzie Nadzorczej Firmy. Opracowaliśmy projekt zmian w portalu. Rozpoczęliśmy rozmowy o  kolejnym projekcie dla Związku Zawodowego Aktorów Polskich. 21.10. br. prezentowaliśmy wyniki badania wpływu diagnoz w gościnnym Małopolskim Instytucie Kultury.

Barbara Fatyga